ઘસાતુ બાળપણ

૨૦મી સદી ના પ્રારંભે, અને તે પૂર્વે, દિકરીઓ ના લગ્ન બહુ વહેલા લેવાતા.  ૧૫-૧૬ વર્ષ ની વય માંડ થઈ હોય ને તેને પરણાવી દેવાય. ૨૦ વર્ષે પહોંચે એ પહેલા તો તે માતા બની ગઈ હોય. અને એવી જ રીતે એના પુત્ર ના લગ્ન પણ બહુ વહેલા થઈ જતા. ત્યારે ઘર માં નવી પરણી ને આવેલી નાની છોકરી ની, જમ ને ખાય એવી અડીખમ સાસુ હોય. આવી કાચી કુમળા માનસ વાળી દિકરી નું મનોમંથન વ્યકત કરવા ની કોશીશ કરી છે.

‘મા’ મારા કૂકા ને કોડી તૂ બંધાવજે

‘મા’ મને વ્હાલ કરીને તૂ વળાવજે

મારા વાળ ત્યાં કોઈ ઓળાવશે?

માથા માં તેલ કોણ નાંખી આપશે?

મેળા માં મારે જવાશે?

'મા' મારે રમવા તો જવાશે?

‘મા’ મને મુકવા તો તૂ આવજે

   

આજે કંકુ ચરણ મેં આંગણે દિધા

નણદી એ ટોણા, બારણે દિધા

સાસુ એ પગ વાળી લીધા

રસોડાં વ્હેલા સોંપી દિધા

‘મા’ હું આવુ ત્યારે મનભરી ને ખવડાવજે

મારા દોરડા જોને કોઈ લઈ ગયુ

ને હાથ માં ઠીબરા દઈ ગયુ

કોઈ મારો ઝૂલો છોડી ગયુ

ને મારો ઊંબરો ખુંચવી ગયુ

‘મા’ મને સપને તો લાડ તૂ લડાવજે

ખેતરે તો હું કેરીઓ તોડતી

માથે ક્યાં કદી પછેડી ઓઢતી

અલ્લડતા માં મનભર કૂદતી

શરમ નો શેરડો આજે દિનભર ઓઢતી

‘મા’, ઝડે તો મોકળાશ મારી મોકલાવજે

કદીક, ઉઠી હું કોયલ સુણતી

બેફિક્રી માં કોઈ પળ ના ગણતી

વહેલા ઉઠી હું ચૂલો ફૂંકતી

દિ આખો હવે કામ માં ઢાંકતી

‘મા’ મારી આળસ ત્યાં રહી ગઈ, તૂ મોકલાવજે

આખુ શરીર ધખી રહ્યુ

માથે, પાણી નું બેડું ડગી રહ્યું

સાસુ નું મ્હેણું તો રોજનું રહ્યુ

મારુ પીયરીયુ છેટું રહ્યુ

‘મા’ ઝટ કાગળ લખી ને તૂ તેડાવજે

ચહેરા પર, મારા હાથ ની બરછટતા વાગે છે

મસ્તી ને ભોળપણ મારા થી દૂર ભાગે છે

મારી સાહેલીઓ મને બોલાવતી હોય એમ લાગે છે

મારો આજે બીજો જનમ થયો હોય એમ લાગે છે

‘મા’ મારા કૂકા, ને કોડી હવે કોઈ ને આપી આવજે

મારી ભાળ તો તૂ કરાવજે

મારા બાપુ ને તૂ સંભાળજે

તારી દીકરી જીવે છે તૂ જાણજે

‘મા’, તારુ નામ ઉજાળશે તૂ જાણજે

-  ગૌરાંગ નાયક

૨૭-સપ્ટેમ્બર-૨૦૧૧

પાયા નો સ્તંભ

પાયા નો સ્તંભ જોને પડી ગયો

મોટો ગયો'તો આજે બીજોય પડી ગયો

દોષ કાપી જોશીડો જોષ જોઈ ગયો

પંચાંગ નો ચોપડો અધખુલ્લો જ રહી ગયો

મોટો ગયો'તો આજે બીજોય પડી ગયો

પાયા થી નીસરણી ટોચ સુધી ચઢી ગયો

ઝુમ્યો, ઝઝુમ્યો, ને તરબતર થઈ ગયો

પોતાનો હતો જે, કો'ક નો થઈ ગયો

મોટો ગયો'તો આજે બીજોય પડી ગયો

વધતો વધતો વધી ગયો

આંખ નો હતો જે, તારો નભ નો થઈ ગયો

હૈયા નો હતો હાર જે, ફોટે ચઢી ગયો

મોટો ગયો'તો આજે બીજોય પડી ગયો

- ગૌરાંગ નાયક

સમજ ફેર

ઘર માં અવાજ ધીરો થતો નથી

સભા માં જેની મૌનતા, ઘટતી નથી

કાબેલીયત દેખાડવાની ઉત્કંઠા ક્યારે જતી કરી?

બજાર માં ઉપજ જેની, પઈ ની ય, હોતી નથી

ન બોલવા નું ઘણું બધુ બોલાઈ ગયુ

પસ્તાયા છતાં નીકળેલા વેણ, પાછા જતા નથી

સરળ શબ્દે જ વાત કીધી હતી, છતાં

અનુકૂળતા વિના નો સાર કદી, નીકળતો નથી

બોલવા થકી જ રુસણું થઈ ગયુ

મનાવ્યા છતાં ગુમાની, ઓછી થતી નથી

કહેવુ'તુ જે, તે કહી ના શકાયુ

ન બોલવાની પણ માફી, મળતી નથી

- ગૌરાંગ નાયક

થડ થી ગયુ...

એક તરુવર થડ થી ગયુ

આ ધરા નુ એક ઘરેણું ગયુ

સ્થાયી હતુ જે, તે ખસી ગયુ

યુગો નો સાક્ષાત્કાર, કરનારુ ગયુ

કેટલા વિહગો નો માળો ગયો

તરુલતા નો આધાર ગયો

ગરમાળા નુ મોંઘુ થડ દેતુ ગયુ

એક તરુવર થડ થી ગયુ

ડાળી એ ઝૂલતા ભૂલકાં ગયા

કેટલા દાયકા અહીં ઉભા ગયા

ખાલીપા ની ખૂંચ, દેતુ ગયુ

એક તરુવર થડ થી ગયુ

વ્હેલી સવાર નો કલરવ ગયો

આ જગા નો ભપકો ગયો

એનુ હતુ જે સંભારણુ ગયુ

એક તરુવર થડ થી ગયુ

- ગૌરાંગ નાયક

રંગમંચ

આ રંગમંચ પર ખેલ કેટલા ખેલાઈ ગયા

વારાફરથી પોત-પોતાના ભાગ બધા ભજવાઈ ગયા

એજ ધરતી, સૂરજ-ચંદ્ર,

નભ ને નદીઓ

મંચ કદી બદલાતો નથી

સ્થિતી, સમય ને પાત્રો બધા બદલાઈ ગયા

તારુ હતુ જે, મારુ થયુ

મારુ છે જે, તે એનુ થશે

અહીંથી કોઈ લઈ જઈ શકતુ નથી

તત્વ, સત્વ ના ધની બધા બદલાઈ ગયા

સંબંધો ની વિમાસણ

પરીસ્થિતી ઓ ના કારણ

એનુ વળગણ જરીય બદલાતુ નથી

ચહેરા છોને કેટલા બદલાઈ ગયા

પામ્યુ કે ગુમાવ્યુ

મળ્યુ કે મેળવ્યુ

જોઈતુ ભેગુ કદી થતુ નથી

ખેલૈયાઓ ના પ્રપંચ બધા ખેલાઈ ગયા

બાળપણ ગયુ, બધા બળાપા ગયા

બદલાતી વય ના ગાળા ગયા

જવાનુ કદી પણ બદલાતુ નથી

જવાના કારણ ઘણા બદલાઈ ગયા

ક્યાંથી ઉદભવ્યા

ક્યાં ગયા ?

ભેખ એનો ભાખી શકાતો નથી

અનંત ની જ્યોત પામવા, દિવા બધા ઓલવાઈ ગયા

- ગૌરાંગ નાયક

ખીલેલા પતંગીયા

હાથો માં પતંગીયા સજાવી લાવ્યો છુ

રોપેલી કળીઓ નો માળો ગૂંથી લાવ્યો છુ 

કેશ માં ગજરો શોભી ગયો

સ્મિત થી ચહેરો લજાઈ ગયો

સ્મૃતિ પર સનાતન માધુર્ય છાપી આવ્યો છુ

રોપેલી કળીઓ નો માળો ગૂંથી લાવ્યો છુ

પ્રત્યેક કૂંપળ ને આશરો દિધો

ભમરા ને ય જેનો રસ પિવા નથી દિધો

એ રસ માં તરબોળ, ભાવનાઓ ભીંજવી લાવ્યો છુ

રોપેલી કળીઓ નો માળો ગૂંથી લાવ્યો છુ

કાળા વાદળા ફૂંકી દિધા

તોફાની વાયરા મુઠ્ઠી માં લીધા

ચમકતી વિજળી, એમના ચહેરે સજાવી આવ્યો છુ

રોપેલી કળીઓ નો માળો ગૂંથી લાવ્યો છુ

- ગૌરાંગ નાયક